Yurt Dışı Sitelerden Alışveriş

Malum, artık internet hayatımızın her alanında yer alıyor; alışveriş de bunun büyükçe bir kısmını oluşturuyor. 🛍 Yurt dışından alışveriş yaparken nelere dikkat etmeli, ürünü ya da mağazayı nelere göre seçmeli, 🏭 nasıl alışveriş yapmalı gibi sorulara en meşhuru AliExpress.com üzerinden değineceğim; çünkü AliExpress üzerinden birçok ürünü şahsen sorunsuz satın alarak ilk elden tecrübe ettim. Bu kriterler sadece bu site özelinde ya da yurt dışı için değil aynı zamanda yurtiçi için de geçerli olacak.

1-Site Güvenilirliği 🔐

İlk ve değişmez öncelikli kriterimiz bu. Üyelik yaptığımız site güvenli olacak. Bunu son kullanıcı olarak çok fazla kararını veremeyebilirsiniz ama en basit şeklini göstereceğim. Bu kriter hassas verileri gönderdiğimiz her site için gereklidir. Bunu son kullanıcı tarafında anlamanın en basit yolu https://www.whois.com/whois/aliexpress.com linkinden alan adının alındığı, bir nevi sitenin ayağa kalktığı zamana (%90 ikisi yakın zamanlardır) bakabilirsiniz. Tabi linkteki aliexpress.com yerine öğrenmek istediğiniz siteyi yazmalısınız.

Kontrol edilebilecek bir önlem de aşağıdaki gibi sitenin SSL sertifikasıdır. Adres çubuğundaki adres https://  ile başlamalı ve resimdeki kilite bastığınızda benzer ibareler görmelisiniz. Bu sayede gönderdiğiniz tüm hassas bilgiler (kredi kartı, adres vb.) şifrelenerek gönderilir.

SSL sertifikası ile birlikte 3D Güvenli Ödeme Sistemi(cep telefonunuza gelen onay kodu) de ekstra bir güvenlik sağlayacaktır.

Artık tüm e-ticaret sitelernde 3D Ödeme seçenek haline geldi. Hatta bazıları 3D Secure olmadan ödeme kabul etmiyor ki en doğrusu bu.

Bu risklerden kurtulmanın bir yolu sanal kart kullanımı da olabilir. Bu şartları tamamlamayan e-ticaret sitelerine bankalar sanal pos vermiyor fakat siteye bir saldırı oldu ve siz bunun farkına varamadınız; o zaman ne olacak? Siz derdinizi anlatana kadar tren kaçar. İnsanların kafasında "kaç paralık şey alıyorum ki ne olacak" gibi komik algılara rastlıyorum. Bir siteye saldıran kişinin -hele ki bir e-ticaret sitesi ise- derdi(eğer 15-20 yaşında ya da kafası hala 15 yaşında değilse) hiçbir zaman direk sadece sizin paranız olmaz; o büyük balığın peşindedir ve siz de bu büyük balığın yutacağı küçük balıklardan sadece biri olursunuz. Bu yüzden bu önlemlere dikkat edin.

2-Mağaza Güvenilirliği 🛡️

Dünyada kurulan ilk e-ticaret sitesi Amazon.com, burası net. İlk kurulduğunda kitap, dvd, oyun vb. hobilere yönelik şeyler sattılar; tahminim bu alışverişe güven duyulup duyulmayacağı henüz belli değildi. Bir ay kadar sonra ebay.com kurulmuş ve aralarındaki büyük fark internet alışverişlerinde açık arttırma ve mağaza modeli olmuştur. Hatta bizdeki gittigidiyor.com bu modeli Türkiye'de ilk kopyalayan siteydi. Bunu gören ebay Inc. önce şirkete ortak oldu, daha sonra neredeyse tamamını satın aldı. Ancak birkaç yıl önce alıcı tarafındaki talebin azalması -insanlar üç günlük açık artırmanın bitimini dahi beklemek istemiyorladı- ile komple rafa kaldırıldı. Bu arada Türkiye'nin herhangi bir yerinden de AliExpress ile dünyaya ürün gönderebilirsiniz. AliExpress gibi siteler kurdukları altyapı sayesinde yaptıkları aracılık ile yukarıda bahsettiğim site güveniliriliğini zaten garanti etmek zorundadır. Mağazanın güvenilirliği ise onları bağlamaz. Daha doğrusu bir yere kadar bağlamaz. Sürekli şikayet alan bir mağazayı kimse barındırmak istemez.

Türkiyedeki en büyük internet alışveriş sitelerinden hepsiburada.com, trendyol.com, n11.com gibi sitelerde başlarda böyle "mağaza-dükkan" benzeri bir model yoktu. Satın aldığınız ürün direk o sitenin kendi ürünüydü ve tek siparişte kaç kalem ürün varsa sitenin fiziksel deposundan gelirdi. Ama son birkaç yıldır ebay.com üzerindeki modeli denediler ve böylece tüm sitelerde mağaza açılabilir oldu. Şahsen bunu çıktığı günden beri sevemedim gitti; bu sitelerin ürünü aldığınız mağazaya aracılık dışında öyle elle turulur hiçbir yaptırımı yok. Çok fazla eksik, yanlış, kusurlu ürün gönderen satıcıyı en fazla siteden kaldırırlar ama sonuçta size direk bir yararı olmaz.

Yani sitenin güvenliği ile alışverişin güvenliği apayrı şeyler.  Bu arada eğer sikayetvar.com gibi bir sitede gidip AliExpress şikayeti açarsanız komik olmak dışında hiçbir işe yaramaz. Daha açığı, koca AliExpress bizim kıytırık sikayetvar.com gibi bir sistemi sallamaz ki global olan tüm siteler böyledir. Site üzerinde yapacağınız yorum bunda çok daha etkili olacaktır. Eğer illa bir şikayet açacaksanız mağazanın ismini vererek açmalısınız ama yukarıda bahsettiğim gibi bunun da size direk bir yararı olmaz sadece o şikayete rastlayan insanlar ordan alışveriş yapmayabilir, o da çok düşük bir ihtimal.

3-Tarayıcı Güvenliği

Artık hepimiz tarayıcılar için bir sürü eklentiler kullanıyoruz fakat kurduğumuz her eklenti güvenlik riskini bir kat daha artıyır. Kurulan bu eklentiler sizden habersiz kritik bilgiler topluyor olabilir. Neye tıkladınız, neyi tercih ettiniz falan gibi tırıvırı bilgiler değil çok ciddi güvenlik açıkları oluşrutabilecek bilgilerden bahsediyorum. O yüzden mümkün olan en az eklenti ile tarayıcı kullanmak en mantıklısı. Ama mesela Google-Çeviri eklentisini kullanıyoruz diyelim, riski teoride sıfır olmasa da pratikte sıfır. Zaten şu an için tarayıcı pazarında chrome ezici bir üstünlüğe sahip, Google'ın eklentisi kullanmışsınız bir sıkıntı olmaz. Zaten tarayıcısını kullanmışsınız sonuçta 🤭 Böyle büyük firmalar dışındaki tek seçenek ya geçici olarak eklentiyi devre dışı bırakacaksınız ya da "Gizli Pencere" açacaksınız. Bu şekilde tüm eklenti, çerez vb. şeyler de devre dışı kalmış olacak. Tarayıcı sizi hatırlamayıp şifre falan gireceksiniz ama güvenlik için bu kadarcık zahmete katlanılabilir.

4-Yasaklı Ürünler ⚠ ☢ 📵 ☣

Bu ürünler sürekli değişiyor. Aslında buraya bakanlığın falan bir kaynağını elkeyeyim diye baktım ama mevzuat, şu, bu o kadar karışık yapmışlar ki herşeyi buna zaman ayıramam, vazgeçtim.

• Cep telefonu
• İlaç ve tıbbi ürünler
• Yanıcı, tutucu her tür tehlikeli madde
• Mücevherat
• Kozmetik ürünleri
• Et ve süt ürünleri
• Tütün mamulleri (elektronik sigara ve kartuşları dahil)
• Alkollü ürünler
• Uyuşturucu ve uyarıcı etkiye haiz maddeler
• Ateşli silahlar ve mühimmatları

Bunlara ek olarak, mesela çok işe yarıyormuş gibi TRT bandrolü gerektirebilecek ürünler yasak olmamasına rağmen çok uğraştırıcı olabilir. Çıkartılacak ekstra vergilere lanet edip "keşke buradan alsaydım" diyecek hale gelebilirsiniz.

5-Oylama , Yorumlar ve Yıldız Sistemi 👍👎✍ ⭐

Üst paragraflarda bahsettiğim güvenin fiziksel hali mağazanın geçmişi iken e-ticaret sitesindeki sanal hali bu sistemdir. Yani yapılan satış üzerinden elde edilen sayısal verinin ortalamaları ile oluşturulan çeşitli puan, yıldız, böyle kımıl kımıl janjanlar, civcivler falan filan işte...

Mesela AliExpress üzerinde bir akıllı saat bakıyoruz diyelim gelen sonuçlar "En İyi Eşleşme" olarak geliyor.

E tabi bunun kime ya da neye göre en iyi eşleştiği, neye öncelik verdiği belli değil. Mantıken sipariş sayısı ile olumlu yorum ortalaması yüksek olan ürünleri öne çeker. Ama benzer bir algoritmayı ben AliExpress için yazıyor olsam, sipariş ve olumlu yorumla birlikte özellikle düşük satış yapan mağaza ürününü öne çekmek gibi hain bir planım olurdu. Çünkü satışı fazla ürünü satan mağaza zaten elimde, ekstra düşük satışlı olanı öne çekerim ki müşteri beni bağlamaz önce mağazayı ele geçireyim 🤑 'Biznız' kod yaza yaza gözlerimde dolarlar 💲💲 ışıldar, kapital iliklerime kadar işler olmuş, yaşasın kötülük nihahaha 😈 Şaka bir yana gelen ekranda en sağdaki "4 yıldız ya da üstü" kutucuğunu seçip "Siparişler" yazısına tıklarsanız orada "Arama sonuçları, akıllı bir algoritmaya bağlı olarak sıralanır" notu ile sonuçlar geliyor. Akılsız bir şey kalmadı tabi artık! Bu akıllı algoritmanın arkasındaki o büyük sırrı açıkıyorum: 🤪 Olsa olsa en fazla siparişi olan benzer ürünün, en olumlu, en ucuz ve en düşük kargo ücreti olanıdır. Yukarıdakini istemeyip sipariş sayısına göre sıralayarak ilk gelen sonuca giriyorum.

Bu kadar fazla satışı olan bir üründen büyük ihtimal Türkiye'den de satın alan olmuştur. Eğer Türkiye'den olumlu yorumlar varsa zaten direk alabilirsiniz. Ama yoksa yorumlar daha çok Rusça, İspanyolca falan olduğu için Türkçe dışında, şahsen genelde İngilizce yorumları ararım.

6-Ürün Gümrük İşlemleri 🏢

Bundan birkaç yıl öncesine kadar 75€'ya kadar gümrük için bir vergi alınmıyordu. Maalesef son birkaç yıldır 1€ bir ürün bile alsanız vergi zorunlu oldu. Bu vergi oranlarına https://www.tim.org.tr/tr/gtip-arama ya da https://uygulama.gtb.gov.tr/Tara web sitelerinden ürün ismine, tipine göre bakabilirsiniz. Ürüne genelde %20 gümrük vergisi eklenir. Eğer ürün AB üyesi bir ülkeye gidecek olursa gümrük vergisi %18'e düşer. Aşağıdaki üründe 420,79*1,2=504,94'ü 98'e yuvarlamış ki yanlış aslında 504,98 TL çıkarmış. Gümrük vergisi satın alma sırasında aşağıdaki gibi ücrete zaten ekleniyor. Fakat ürün Türkiye'ye giriş yaptıktan sonra %18 KDV eklenir. Bunların dışında eğer ürün lanet ÖTV kapsamında ise %20 ek vergi daha eklenecektir. Aşağıdaki ürün %18 KDV de eklenirse 595,87 TL olacaktır ki o zaman aradaki farkı PTT getirip elden sizden isteyebilir.

Kısacası 100 TL'lik bir ürün için kabaca bir hesap yaparsak; %20 gümrük vergisi ile 120 TL, %18 KDV ile 138 TL, eğer ürüne lanet %20 ÖTV de eklenirse 158 TL olur. Ben şimdiye kadar ÖTV ile gelen bir ürün sipariş etmedim ama ÖTV hesabında en azından verginin vergisi alınma ihtimaline henüz rastlamadım! Çünkü durum öyle olursa ücret 165,60 TL çıkar. Kaldı ki bunlara düşük meblağlarla damga vergisi, gümrük sunum ücreti gibi ücretler de eklenebiliyor.

Yukarıda kırmızı kalem içine aldığım açıklama bunu belirtir. Tam olarak Türkçesi "Vergi ve harç satıcınız tarafından tahsil edilerek sizin adınıza Türk gümrüğüne ödenir. AliExpress, vergi ve harçların tahsili ile ödenmesi hakkında herhangi bir yükümlülük üstlenmemektedir." Olurda satışı yapan satıcı, ürün haricinde sizden aldığı vergiyi ürünle beraber beyan etmezse geçmiş olsun. Bir ihtimal şansınız varsa gümrükten PTT'ye verilip sizden yine vergi tahsil ederler ya da yine şanslıysanız ürün geri gider ve sadece ürün ücretini iade alabilirsiniz. Ama gümrükte sorun çıkmayacak bir ürün sipariş etmenize rağmen şanslı değilseniz size ulaşmama ihtimali de var, daha doğrusu ürün uzay boşluğunda kaybolur. 😲 Ürün ne size geliyor ne geri gidiyor, gümrükte 20-45 gün bekledikten sonra geri de gitmiyor. Bir ihtimal bir antrepoya gidebilir ama hangisini olduğunu bulmak ayrı işkencedir; çoğu zaman hiç bulunamaz. Bir müddet daha bekledikten sonra https://www.eihale.gov.tr ya da https://uygulama.gtb.gov.tr/Tasfiye benzeri yerlerde devlet eliyle satışı yapılır. Şahsen şanslı olduğum için değil, riskli bir ürün ya da mağazadan satın almadığım için bu durum henüz hiç başıma gelmedi ama hiç gelmeyecek de demek değil. Bu sorunlardan dolayı bazı satıcılar Türkiye'ye ürün göndermemeyi tercih ediyor.

7-Ürün Kargo Süreçleri 🛫🚚

Kargo&vergi ikilisini dengede tutmalısınız.Yani ücretsiz gördüğünüz kargo aslında ürün bedeline eklenmiştir ve vergi ürün bedeline göre hesaplandığı için ücretsiz kargoya göre size daha fazla vergi çıkabileceği anlamına gelir. O yüzden bence ücretsiz kargonun önceliğiniz olmasına gerek yok. Ücretli kargonun en büyük dezavantajı, ürün size kadar ulaştı diyelim ama bir sebepten iade ettiniz kargo ücreti iade edilmez; ama ücretsiz kargo olunca ücretin tümü iade edilir.

Aras Kargo 2017 sonlarında AliBaba ile yaptığı anlaşma sonrası "AliExpress ürünleri 5 gün içinde kapınızda" gibi bir sürü haber yayınlandı. Evet, vergisi ödenmiş ve gümrükten sorunsuz geçmiş ürünü Aras Kargo getiriyor ama daha 5 günde gelen ürünü hiç görmedim. Son sipariş ettiğim aşağıda resmini gördüğünüz ürün 9.gün Türkiye'deydi, gümrük ve diğer işlemlerden sonra 15.gün bana ulaştı ki bence gayet makul bir süre.

Ürünü Aras Kargo ya da PTT'den hangisinin getireceği net değil. Tahminim; Türkiye'ye giden ürünler Aras olarak işaretleniyor, fakat yasaklı olmayan bir ürününün vergi ödemesi ile ilgili bir eksik varsa PTT getirip ödediğiniz vergi üzerine ek bir miktar daha kapıda alabilir. O yüzden sipariş sırasında ödediğiniz verginin kesin rakam olmama ihtimalini de gözönünde bulundurmalısınız.

8-Kargo Takibi 📪

Bu konu da her kafadan bir ses çıktığı için karman çorman olmuş bir durumda. Şu an benim incelediklerimin hepsi "AliExpress Standard Shipping" yoluyla geliyor. Eskiden farklı kargo firmaları da seçilebiliyordu, şu an birkaç ürün inceledim Türkiye için farklı bir kargo çıkmadı. Tam olarak bilmiyorum ama önceden özellikle kısa sürede gelsin diye seçtiğiniz firmaların dahi süre ile ilgili kesin bir garantisi yoktu. Tahmini teslim aralığı 5-75 gün gibi bilgiler çıkıyordu. O yüzden standart seçim üzerinden ilerleyeceğiz. Kargo takibi için bir sürü site türedi fakat ben hiçbirinin düzgün çalıştığını görmedim. Yukarıda verdiğim sipariş üzerinden örnek vereyim.

Bu bana gelen kargonun paketi. Çin'den çıkmadan, özellikle "ARAS" olarak işaretlendiğini görebilirsiniz, daha altta AliExpress içindeki sipariş ekranının görüntüsünü görebilirsiniz. Her adım ayrı ayrı not edilmiş durumda. Yalnız bu adımlar ürün size teslim edilene kadar tam düzgün göstermeyebiliyor. Aşağıdaki mantıksal sıra ve zamanlama doğru ama ürün bana teslim edilmeden önce "Gümrük işlemleri başlatıldı" > "Siparişiniz dağıtıma çıkarıldı" > "Gümrükten geçti" gibi tuhaf bir sıralamayla yazıyordu. Mesela ürün size teslim edildikten sonra bile "Gümrük işlemleri başladı" falan yazarsa şaşırmayın AliExpress servisleri bazen yanlış çalışabiliyor.

Mesela bu kargo takip sitelerinden en çok bilineni 17track.net diye bir site. Kargo bana çoktan teslim edildi ama gönderi no ile bakıyoruz, o ne? Bu arkadaşa göre ürün daha Çin Havayollarında bekliyor🤨

O yüzden AliExpress ve resmi dağıtımcısı Cainiao dışında bu sitelere bakmaya gerek yok, sizi yanıltırlar. Ürün Türkiye'ye girene kadar Aras Kargo ya da PTT'den takip edemezsiniz. Ürün Türkiye'ye girmeden takip no ile Türkiye'de ararsanız hiç bulmaz. Eskiden PTT'den gelirken gümrük aşamalarında takip edebiliyordunuz; şu an orada durum ne bilmiyorum ama Aras Kargo'da gümrükten geçen ürünü dahi birkaç güne kadar takip edemiyorsunuz.

Aras Kargo ekranına bakarsak ürün Trakya'dan gümrüğe girmiş ve oradan Aras Kargo'ya teslim edilmiş. Yani "Ürünüm gümrükte kalmış, hangi gümrükteyse gidip alayım" demeniz bazen birşey ifade etmeyebiliyor.

• 14.01.2022 Siparişi tarihi.
• 19.01.2022 Çin'de yerel kargo(Cainaio) ürünü teslim almış.
• 20.01.2022 Çin Havayolu ürünü kabul etmiş.
• 23.01.2022 Uçak Türkiye'ye inmiş.
• 24.01.2022 09:00'da gümrüke girmiş 20:00'de gümrükten geçmiş.
• 30.01.2022 "Gönderi yerel dağıtım merkezinde" yani Aras Kargo'ya teslim edilmiş.
• 01.02.2022 Aras Kargo teslim etmiş.